5 ของไทยส่วนใหญ่เกิดจากการเผาวัชพืช ในขณะที่ เมื่อมองย้อนกลับมาดูที่ประเทศไทย ผลการศึกษาดังกล่าวสอดคล้องกับกราฟแสดงผลของกรมควบคุมมลพิษเอง ที่แสดงให้เห็นว่า ในช่วงเวลาต้นปี ซึ่งมักจะเกิดไฟป่าทางภาคเหนือ ปริมาณฝุ่น PM2. 5 จะเพิ่มขึ้นมากกว่าค่ามาตรฐานในบรรยากาศของประเทศไทยที่กำหนดไม่เกิน 50 ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตรต่อวัน ในขณะที่ ช่วงเวลาปกติ หรือช่วงเวลาที่ไม่เกิดไฟป่า ค่า PM2. 5 ก็จะกลับมาอยู่ในระดับต่ำ และยิ่งไปกว่านั้น การตรวจวัดคุณภาพอากาศที่แม่เมาะในช่วงเวลาปกติ คุณภาพดีกว่าในเขตเมืองของกรุงเทพฯ ด้วย โรงไฟฟ้าถ่านหินใช้เทคโนโลยีทันสมัยควบคุมได้ตามเกณฑ์ WHO สำหรับที่มีการหยิบยกผลกระทบจากโรงไฟฟ้าถ่านหินนั้น ประเทศไทยมีโรงไฟฟ้าถ่านหินเพียง 6 โรง กำลังผลิตติดตั้งทั้งหมด 7, 500 เมกะวัตต์ ซึ่งโรงไฟฟ้าถ่านหินทั้งหมดตั้งอยู่ห่างไกลชุมชนเมือง และสำหรับโครงการโรงไฟฟ้าถ่านหินในภาคใต้ ก็ได้มีการศึกษาจากแบบจำลองทางคณิตศาสตร์พบค่าเฉลี่ย PM2. 5 ตลอดอายุโครงการ พบว่า อยู่ในเกณฑ์มาตรฐานของ WHO *มาตรฐาน PM 2. 5 ของ WHO อยู่ที่ 10 ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร ต่อปี และอยู่ที่ 25 ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร ต่อวัน **มาตรฐาน PM 10 ของ WHO อยู่ที่ 20 ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร ต่อปี และอยู่ที่ 50 ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร ต่อวัน แก้ปัญหาอย่างไรให้ตรงจุด การแก้ไขปัญหาเรื่องมลพิษ ฝุ่นขนาดเล็ก PM2.
5 ได้อยู่ดี สำหรับหน้ากากที่สามารถป้องกันฝุ่น PM 2. 5 ได้นั้นจะต้องเป็นหน้ากากที่มีลักษณะแนบสนิทไปกับใบหน้าและมีประสิทธิภาพในการป้องกันฝุ่นละอองและสสารที่มีขนาดเล็กกว่า 0. 3 ไมครอนได้อย่างหน้ากากชนิด N-95 ขึ้นไป ที่ผ่านมาตรฐานการรับรองจาก NIOSH (สถาบันอาชีวอนามัยและความปลอดภัยแห่งชาติ สหรัฐอเมริกา) โดยสามารถแบ่งประเภทของหน้ากากได้ตามประสิทธิภาพการกรอง (95, 99 และ 99. 97%) และชนิดของไส้กรอง N (ไส้กรอกที่ไม่ทนต่อน้ำมัน), R (ไส้กรองที่ทนต่อน้ำมัน) และ P (ไส้กรองที่ใช้เมื่อมีน้ำมัน หรือไม่มีน้ำมันก็ได้) สไลด์รูปภาพ ภาพจาก: และ แต่หน้ากากอนามัยชนิดที่กล่าวมาข้างต้นนั้นเป็นหน้ากากสำหรับสวมใส่ในระยะสั้น (เช่น การทำงานร่วมกับสารเคมี หรือตรวจหาเชื้อ) เนื่องจากเมื่อใส่ติดต่อกันนานๆ จะทำให้รู้สึกหายใจลำบาก ดังนั้นบริษัทต่างๆ จึงได้ผลิต หน้ากากที่มีความสามารถในการกรองฝุ่นละออง PM 2. 5 สำหรับใส่ในชีวิตประจำวันออกมา เช่น หน้ากากอนามัยแบบ 3D, หน้ากากที่มีฟิลเตอร์กรองฝุ่น PM 2. 5 หรือหน้ากากรุ่นพัดลมที่ช่วยให้หายใจได้สะดวกมากขึ้นออกมาให้เลือกใช้กันอีกด้วย สไลด์รูปภาพ ภาพจาก:, และ อย่างไรก็ตาม หากอยู่ในพื้นที่ปิดอย่างในบ้าน, อาคารสำนักงาน หรือภายในรถก็แนะนำให้ใช้ เครื่องฟอกอากาศ หรือเครื่องกรองอากาศเป็นตัวช่วยแทนน่าจะดีกว่า เพราะหากต้องสวมหน้ากากอนามัยตอนนั้นด้วยคงไม่สบายตัวเท่าไรนัก และการสวมใส่หน้ากากอนามัยอยู่ตลอดเวลาก็อาจทำให้รู้สึกอึดอัดได้ โดยเครื่องฟอกอากาศนี้จะมีไส้กรอง หรือแผ่นกรองอากาศ HEPA (High Efficiency Particulate Air Filter) ที่ทำหน้าที่ดักจับสสารและฝุ่นละอองที่มีอนุภาคขนาดเล็กตั้งแต่ 0.
5 หรือที่เรียกว่า "ฝุ่นละเอียด" (Final Particles) คือ อนุภาคฝุ่นละอองในอากาศที่มีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางอยู่ที่ 2. 5 ไมครอน เทียบขนาดฝุ่นละอองในอากาศกับเส้นผม, เกลือ, เกสรดอกไม้ และรา จะเห็นได้ว่าทั้ง PM 10 และ PM 2. 5 นั้นมีขนาดเล็กมาก สำหรับแหล่งกำเนิดของฝุ่น PM 2. 5 ก็มักมาจากควันท่อไอเสียรถยนต์, โรงงานไฟฟ้า, โรงงานอุตสาหกรรม, ควันที่เกิดจากการหุงต้มอาหารด้วยฟืน, ควันจากการเผาขยะ, ไฟป่า รวมทั้งการทำปฏิกิริยาของก๊าซซัลเฟอร์ไดออกไซด์ (SO2), ไนโตรเจนออกไซด์ (NOx) และสารประกอบอินทรีย์ระเหยง่าย (VOCs) ก็มีส่วนก่อให้เกิดฝุ่นประเภทนี้ได้ด้วยเช่นกัน ค่า AQI และค่าฝุ่น PM 2. 5 แตกต่างกันอย่างไร?
ฝุ่นขนาดเล็กไม่เกิน 2. 5 ไมครอน หรือ PM 2. 5 หากจะพูดภาษาบ้านๆ ก็คือ ฝุ่นละเอียด กลายเป็นชื่อที่คุ้นหูคนไทยมากขึ้น มีลักษณะเป็นเขม่าควัน หรือไอเสียจากการเผาเชื้อเพลิงต่างๆ ซึ่งเป็นอันตรายเพราะสามารถเข้าสู่ร่างกายของคนเราทางการหายใจได้มากกว่าฝุ่นขนาดใหญ่ สาเหตุการเกิด PM 2. 5 หลายสถาบันวิจัยทั้งไทยและต่างประเทศต่างวิเคราะห์ วิจัยสาเหตุของการเกิด PM2. 5 ที่ส่วนใหญ่เกิดจากการเผาไหม้ ทั้งจากเครื่องยนต์ของยานพาหนะต่างๆ และการเผาวัสดุต่างๆ ข้อมูลจากกรมมลพิษ และกระทรวงพลังง าน * พบว่า สาเหตุของ PM2. 5 ในประเทศไทยมาจาก 'การเผาในที่โล่ง' เป็นแหล่งกำเนิดของ PM2. 5 มากที่สุด ตามด้วยอุตสาหกรรมการผลิต และการขนส่ง โดยภาคการผลิตไฟฟ้านั้นเป็นแหล่งกำเนิด PM2. 5 ในอันดับที่ 4 * ร ายงานพลังงานของประเทศไทย 2549 กระทรวงพลังงาน, รายงานโครงการติดตามและประเมินสถานการณ์การเผาในที่โล่งในพื้นที่การเกษตรของประเทศไทย 2548 กรมควบคุมมลพิษ, ระบบฐานข้อมูลแหล่งกำเนิดมลพิษทางอากาศและเสียงในประเทศไทย 2537 กรมควบคุมมลพิษ ต้นตอใหญ่ PM2. 5 ในยุโรปมาจากเครื่องยนต์ดีเซล สำหรับในต่างประเทศ พบว่ามาจากการเผาไหม้ของเครื่องยนต์ โดยเฉพาะเครื่องยนต์ดีเซลเป็นหลัก ข้อมูลจากบทความ เรื่อง "Rising air pollution levels a 'public health emergency, says WHO" ของ Financial Times ฉบับวันที่ 27 กันยายน 2559 กล่าวถึงงานวิจัยของ WHO(World Health Organization) ระบุว่า มลภาวะทางอากาศนอกอาคาร (outdoor pollution) เป็นเหตุให้มีผู้เสียชีวิตก่อนวัยอันควรมากถึง 3 ล้านคน โดยประเทศในทวีปยุโรป เช่น อังกฤษ ฝรั่งเศส เยอรมนี มีค่า PM2.
5 เท่านั้น ยังรวมปริมาณฝุ่น PM 10 และก๊าซที่เป็นมลพิษในอากาศอย่าง โอโซน (O3), คาร์บอนมอนออกไซด์ (CO), ไนโตรเจนไดออกไซด์ (NO2) และซัลเฟอร์ไดออกไซด์ (SO2) ร่วมด้วย จึงทำให้ปริมาณค่า AQI กับค่าฝุ่น PM 2. 5 ในอากาศที่เป็นอันตรายต่อมนุษย์นั้นมีความแตกต่างกันค่อนข้างมาก จะเห็นได้ว่าระดับค่า AQI ที่ปลอดภัยและเหมาะสมกับการใช้ชีวิตนั้นอยู่ที่ 0 - 50 ในขณะที่ค่าฝุ่น PM 2. 5 อยู่ที่ 0 - 12. 0 และสำหรับผู้ที่ติดตามปริมาณค่าฝุ่นในอากาศมาตลอดก็จะสังเกตเห็นได้ว่าค่า AQI ของพื้นที่ส่วนมากในประเทศไทยโดยเฉพาะในเมืองใหญ่ ณ ขณะนี้นั้นเป็นสีส้ม-แดง ที่อยู่ในระดับอันตราย (สามารถทำการตรวจเช็คได้จากเว็บไซต์ หรือเช็คผ่านแอปพลิเคชันต่างๆ ได้) สไลด์รูปภาพ ผลกระทบ และ อันตรายที่เกิดขึ้นจากฝุ่น PM 2. 5 อนุภาคของฝุ่น PM 2.
5 เป็นระยะเวลานานไม่เพียงแต่จะเป็นสาเหตุของโรคเกี่ยวกับระบบทางเดินหายใจเท่านั้น แต่ยังส่งผลกระทบต่อสมองจนอาจเพิ่มความเสี่ยงในการเป็นโรคอัลไซเมอร์ (Alzheimer), ภาวะสมองเสื่อม (Demantia) และอาการสมองฝ่อ (Brain Atrophy) ได้ รวมทั้งอาจเป็นหนึ่งในปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดโรคทางจิตเวชอย่างโรคซึมเศร้า, โรคไบโพลาร์, โรคทางบุคลิกภาพ (Personality Disorder), โรคจิตเภท (Schizophrenia) และการได้รับฝุ่นละอองตั้งแต่อายุยังน้อยก็อาจส่งผลต่อพัฒนาการของเด็กจนทำให้เกิดภาวะสมาธิสั้น (ADHD) และภาวะการปรับตัวผิดปกติในเด็กได้ และไม่เพียงแต่จะเป็นอันตรายต่อสุขภาพของมนุษย์เท่านั้น แต่มลพิษทางอากาศอย่างฝุ่น PM 2. 5 นี้ยังส่ง ผลกระทบต่อสุขภาพสัตว์เลี้ยง ของเรา รวมทั้งสัตว์ป่าอื่นๆ อีกด้วยเช่นกัน วิธีการหลีกเลี่ยง และ ป้องกันฝุ่น PM 2. 5 ฝุ่น PM 2. 5 นั้นดูเหมือนจะเป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงได้ยากเนื่องจากมันลอยปะปนอยู่ในอากาศที่เราใช้หายใจในทุกๆ วัน และถึงแม้ว่าในตอนนี้เราจะสวมหน้ากากอนามัยเพื่อป้องกันตนเองจากเชื้อไวรัส COVID-19 ที่กลับมาระบาดหนักอีกครั้งหนึ่งแล้ว แต่หน้ากากอนามัยที่เราสวมใส่กันทุกวันนี้อย่างหน้ากากอนามัยแบบทั่วไป (Face Mask), หน้ากากอนามัยทางการแพทย์ (Surgical Face Mask) และหน้ากากผ้า (Fabric Face Mask) ก็ไม่สามารถป้องกันฝุ่นละอองที่มีอนุภาคขนาดเล็กอย่างฝุ่น PM 2.